Ecologisch onderzoek
De ingekorven vleermuis slaapt overdag in gebouwen. In het kader van een onderzoeksproject aan de soort door Bionet Natuuronderzoek, Regelink Ecologie en Landschap en ik plaatsen we een timelapse camera in een zolder waar de dieren verblijven. Je ziet ze ‘s nachts verdwijnen om te jagen, en overdag verkassen ze soms naar een plek buiten beeld.
Het mooiste is het filmpje op youtube, en dan in 720p HD!
Sinds 2012 zijn er in een beschermd natuurgebied ongeveer 500 ingekorven vleermuizen kwijt. Bionet Natuuronderzoek, Regelink Ecologie & Landschap en ik zijn op zoek!
In Midden-Limburg ligt het enige Natura 2000 gebied in Nederland waarvoor ook gebouwen zijn aangewezen als beschermd gebied: Abdij Lilbosch en Klooster Mariahoop. Deze gebouwen zijn aangewezen omdat ze dienen als kraamverblijven voor de ingekorven vleermuis. Jaarlijks wordt het aantal ingekorven vleermuizen dat op de zolders verblijft geteld door vrijwilligers. Tot en met 2012 lieten deze tellingen een stijgende lijn zien. In 2012 was dat anders: een groot aantal ingekorven vleermuizen verhuisde van Lilbosch naar Mariahoop en 500 ingekorven vleermuizen ontbraken. Een korte zoekactie in augustus 2012 leverde helaas niet de vindplaats van deze 500 dieren op.
Voor de Provincie Limburg was dat aanleiding om onderzoek te laten uitvoeren naar deze verdwenen dieren. Dit onderzoek wordt deze zomer uitgevoerd, door de combinatie Bionet Natuuronderzoek, Jasja Dekker Dierecologie, Regelink Ecologie & Landschap. Met dit onderzoek zal antwoord worden gegeven op de volgende vragen:
Time-lapse camera’s en tellingen
Om te ontdekken hoe de populatie opbouw verloopt, hangen op de zolders van Abdij Lilbosch en voormalig Klooster Mariahoop enkele time-lapse camera’s. Die maken ieder uur met infrarood een foto van de groep ingekorven vleermuizen. Ook wordt eens per maand het aantal aanwezige vleermuizen geteld.
Verzamelen mest
Onder de hangplekken van de ingekorven vleermuizen hebben we plastic vellen gelegd: hiermee wordt de mest verzameld om later te kunnen bepalen welke insecten de vleermuizen gevangen hebben en daarmee wat hun voedsel is waar ze jagen.
Recorders in snackbars
De ingekorven vleermuis is een fan van vliegen. Vliegen zijn te vinden in koeienstallen waar grote aantallen stalvliegen aan het plafond hangen. Op deze locaties hangen we luisterkastjes op om te zien of in deze stal ingekorven vleermuis jagen. Als hier de ingekorven vleermuis jaagt worden ze met behulp van mistnetten gevangen en voorzien van een zender.
Antenne op het dak van de auto
Zodra ingekorven vleermuizen gevangen zijn worden ze voorzien van een hele kleine en lichte radiozender. Deze zender zendt een radiosignaal uit dat door middel van een speciale antenne op het dak van de auto en een ontvanger opgevangen wordt. Door met de auto achter de gezenderde ingekorven vleermuis aan te rijden wordt deze vleermuis vanaf de vangplek tot aan zijn verblijfplaats gevolgd. Vervolgens wordt die verblijfplaats onderzocht: zit daar dan een deel van de de 500 verdwenen dieren?
Sinds kort werk ik in consortium met Alterra en Regelink Ecologie & Landschap aan ecologisch onderzoek in het kader van de plaatsing van windturbines op land.
De komende jaren dient 6000 MW aan extra turbines op land gerealiseerd worden. Een enorme opgave om ervoor te zorgen dat Nederland minder afhankelijk wordt van fossiele brandstoffen. Het plaatsen vanwindturbines kan echter negatieve effecten hebben op beschermde planten en dieren. Met name vogels en vleermuizen kunnen slachtoffer worden van windmolens. Om de nationale doelstelling te halen, is het belangrijk deze kans vroeg in het planningsproces in kaart te brengen en de risico’s op slachtoffers te mitigeren.
Thijs Molenaar vleermuisexpert bij Regelink Ecologie & Landschap: “Van het foerageergedrag, migratiegedrag en aanpassen van gedrag bij het plaatsen van windmolens is nog maar een beperkte kennis voor handen. Het aantal slachtoffers van vleermuizen verminderen vraagt een combinatie van onderzoek naar de ecologie, gebruik en ontwikkeling van nieuwe apparatuur en innovatie.”
Het eerste project dat aan de combinatie gegund is betreft een ontwikkelingslocatie in de provincie Gelderland. In het plan is voorzien in de plaatsen van 5 windmolens. De combinatie onderzoekt in opdracht van de ontwikkelaar of effecten op beschermde soorten natuurgebieden te verwachten zijn en of het maken van een milieu effect rapportage noodzakelijk is. De combinatie van het team flexibele en ervaren (veld)medewerkers van Regelink Ecologie & Landschap, de wetenschappelijke ervaring van Jasja Dekker en de juridische-ecologische ervaring van het onderzoeksteam bij Alterra heeft de ontwikkelaar het vertrouwen gegeven het onderzoek aan de combinatie te gunnen.
Fred Kistenkas is jurist bij Alterra: “Om te voorkomen dat projecten verzanden in juridische procedures is het van groot belang dat ecologen, juristen en ontwikkelaars elkaar in een vroegtijdig stadium opzoeken. Aan het begin van een project in kunnen schatten welke mogelijke effecten te verwachten zijn zorgt ervoor dat er vaak juiste (verzachtende) maatregelen getroffen kunnen worden.”
Een nieuwe publicatie! Dit stuk schreven we op basis van de wintertellingen van de Zoogdiervereniging, en veldwerk en analyses door Sander van de Koppel.
In het kort gaat het erover dat de geschikheid van een winterverblijf van vleermuizen niet alleen wordt bepaald door het binnenklimaat, en rust (geen menselijk gebruik tijdens winter) maar ook de directe omgeving en het landschap rond het verblijf.
Het abstract vind je hier, het hele stuk kun je bij mij opvragen.
New paper!s On how hibernacula characteristics, direct surroundings, surrounding landscapes and use by humans affect numbers of hibernating bats. Request a copy from me, or read the abstract.
I use ImageJ plus a plugin called Cell Counter for counting large amounts of animals from photos. You can use 8 different counter types simultaneously, nice for mixed species clusters.
Freely available at:
ImageJ: http://rsb.info.nih.gov/ij/
And plugin: http://rsb.info.nih.gov/ij/plugins/cell-counter.html
Example: Myotis myotis
Afgelopen week mocht ik meedoen aan de telling van overwinterende vleermuizen in het gangenstelsel van de Oder-Warthe stelling, onderdeel van de Ostwall. Dit gangenstelsel is kilometers lang, 20 tot 40 meter onder de grond, en is lekker stabiel qua vocht en temperatuur. Daarmee is het een ideale overwinteringslocatie voor vleermuizen.
In totaal werden er door zo’n 80 mensen in 9 teams meer dan 37 duizend vleermuizen geteld, van 12 verschillende vleermuissoorten. Hieronder enkele van die duizenden op de plaat.
Voor bureau Altenburg & Wymenga meette ik in oktober in een windturbinepark het voorkomen van vleermuizen op 100 meter hoogte. Natuurlijk met behulp van een vlieger.
Radioprogramma Vroege Vogels kwam langs en maakte deze reportage.
Afgelopen maanden ben ik bezig met vleermuizen luisteren op 100 meter hoog. Niet zelf natuurlijk: aan een heel stabiele vlieger (waarmee ik ook luchtfoto’s maak) laat ik mijn kostbare vleermuisdetector plus opnameapparaat op. De vleermuisdetector neemt automatisch de vertraagde ultrasone geluiden op. 
Waarom doe ik dat? Er zijn allerlei zichtwaarnemingen van vleermuizen die op grote hoogte vliegen, met name tijdens de trektijd, maar op die hoogte werkt de normale methode, luisteren met een ultrasoondetector met de voeten op de grond, niet. Je kunt de meeste echolocatie-geluiden niet van een grotere afstand dan 30 meter horen. Alles wat hoger vliegt, mis je zo dus. Meer te weten komen van die hoog overtrekkende vleermuizen is niet alleen bere-interessant, maar ook belangrijk voor bescherming: denk bijvoorbeeld aan de bouw van windmolenparken. Die zetten de eigenaren niet graag op drukke trekroutes, maar die moeten dan wel in kaart gebracht.
Afgelopen weekend was ik een dagje bezig met wezels vangen, met de Werkgroep Kleine Marterachtigen van de Zoogdiervereniging. Helaas geen vangsten, wel meer goede ideeën.
We maken ons al een tijd je zorgen over wezel, hermelijn en bunzing: ze lijken steeds schaarser te worden, maar de redenen daarvoor zijn lastig te onderzoeken. Deze veldproef is onderdeel van een stel proeven om inventarisatiemethoden te optimaliseren. We vergelijken (aangepaste) cameravallen, lifetraps, en sporenbuizen. Resultaten volgen deze zomer.
Luister intussen naar deze rapportage bij Vroege vogels.
De virusziekte Viraal Haemorrhagisch Syndroom (VHS) heeft in de jaren negentig flink huisgehouden onder konijnen. De laatste jaren gaat de konijnenstand in duingraslanden weer vooruit, waarschijnlijk doordat er resistentie tegen de ziekte is ontstaan. Gek genoeg blijft herstel in duinbossen echter vrijwel uit, schrijven medewerkers van het CBS en de Zoogdiervereniging in een recent nummer van Wildlife Research.
Continue reading “Artikel: herstel konijnenstand blijft uit in duinbossen”